ANKARA KEÇİSİ YETİŞTİRİCİLİĞİ ve TİFTİK ÜRETİMİ
ANKARA KEÇİSİ YETİŞTİRİCİLİĞİ ve TİFTİK ÜRETİMİ
Tiftik ekonomik değeri yüksek bir üründür. Ankara Keçisi’nden elde edilen tiftik daha da kıymetlidir. Ayrıca Ankara Keçisi’nin derisi de iyi bir hammaddedir.
Ankara Keçisi genellikle Orta Anadolu illerinde yetişir.
Bu konuda Ankara Keçisi’ni tanıtıyoruz. Kaliteli tiftiğin özelliklerini sayıyoruz. Temiz ve değerli bir tiftik ürünü için gerekli bilgileri veriyoruz.
SEVİMLİ BİR HAYVAN: ANKARA KEÇİSİ
Ankara keçisi Anadolu’ya 13. yüzyılda gelmiştir. Orta Anadolu’nun kuru ve az yağışlı iklimi ona çok uygundur. Şimdi; Ankara, Konya, Eskişehir, Afyon, Çankırı, Kastamonu, Yozgat, Çorum, Niğde ve Kırşehir illerinde ayrıca Siirt ve Mardin dolaylarında da yetiştirilmektedir.
Bu hayvanın sevimli bir görünüşü vardır. Küçük cüsselidir, zariftir. Özgürce yaşamayı seven, çok hareketli bir karaktere sahiptir. Sivri boynuzları (dişi ve erkeklerin her ikisinde de) ve sakalı vardır. Rengi beyazdır, çok nadir de olsa Güneydoğu Anadolu’da yetişenler renkli olabilir. Bütün vücudu beyaz tiftiklerle kaplıdır.
Hepimizin bildiği gibi yeni doğanlara oğlak diyoruz. Altıncı aydan sonra çepiç adını alıyorlar. 1 yaşından sonra erkekler teke , dişi olanlara anaç keçi diyoruz.
Resim 51: Ankara Keçisi
ET VE SÜT VERİMİ
Ufak tefek hayvanlardır. Onun için et verimi azdır. Ancak etleri lezzetlidir. Gevrek bir eti vardır. Keçi etinin kendisine mahsus kokusu bunda yoktur. Onun için eti sevilerek yenebilir.
Et verimi gibi süt verimi de düşüktür. Oğlaklarını ancak doyururlar. Bundan dolayı sağılmazlar. Ancak yapılan araştırmalarda süt verimi fazla olanlara da rastlanmıştır. Ankara keçisi sağılırsa oğlaklar yeterince beslenemez, tiftik kalitesi de bozulur.
DERİSİ İNCE
Ankara keçilerinin derisi ince ve yumuşaktır. Post, seccade, ayakkabı, çanta, eldiven, süet eşya yapımında kullanılır.
DAMIZLIK SEÇERKEN!
Sürüye alınacak hayvanları seçerken, önce onların tiftik verimine ve tiftik kalitesine bakılır. İyi kalitede tiftiği olan, verimi yüksek hayvanlar seçilir. Bu da, keçi altı aylık olmadan belli olmaz. Öyle ise altı aylıktan küçük keçiler damızlığa seçilmez. Damızlık olarak ayrılan keçiler 6-7 yaşlarına kadar damızlık olarak kullanılabilir.
DAMIZLIĞA SEÇİLEN KEÇİNİN TİFTİĞİ NASIL OLMALIDIR?
Damızlığa seçilen keçinin tiftiği parlak, sıklığı fazla, lüleleri kıvrımlı ve uzun olmalıdır. Hayvanın karın altı da, bacakları da tiftik ile kaplı olmalıdır. Tiftik arasında renkli kıllar, boz kıllar bulunmalıdır.
Resim 52: Ankara keçisinin bütün vücudunu tiftik kaplar.
TEKENİN İYİSİ
Damızlık olarak kullanılacak tekeler genç olmalıdır. Hastalıklı olmamalı, hareketli, canlı bir hayvan olmalıdır. Her iki testis aşağı inmiş, bir hizada ve benzer irilikte olmalıdır. Tiftiği kaliteli ve fazla olmalıdır. Böyle bir teke; 8-10 yaşına kadar damızlıkta kullanılır.
ERKEÇ
Burulmuş erkek keçilere erkeç diyoruz. Bu hayvanlar diğerlerine göre daha fazla tiftik verir.
Bir sürüdeki keçilerin dağılışı şu şekilde olmalıdır:
Üçte biri anaç keçi,
Üçte biri çepiç,
Üçte biri erkeç ve teke olmalıdır.
Buraya kadar, Ankara keçisini tanıttık. Şimdi de üreme konusuna geçiyoruz. Sıfat, gebelik ve doğum üzerinde duracağız.
Önce sıfat
Ankara Keçilerinin çiftleşme mevsimi Orta Anadolu’da Ekim – Kasım aylarıdır. Gelişmiş, ergin keçiler sıfata verilir. Ankara keçisi geç gelişir. 1,5-2 yaşında ergin çağa ulaşır. Onun içinde 1,5-2 yaşında sıfata verilir.
Sıfat, teke ile (yani tabii aşım ile) yapılacaksa, her 20-25 anaç keçiye bir teke ayrılır. Yani 100 baş dişi için, 4-5 baş erkek yeterlidir. Keçilerde kızgınlık 2-3 gün sürer. Gebe kalmayan keçi, 10-14 gün sonra tekrar kızgınlık gösterir. Sıfat mevsiminden 20 gün önce ve sıfat mevsiminde tekelerin çok iyi bakılması, beslenmesi gerekir.
Ankara keçilerinde tabii tohumlama yapılabildiği gibi, suni tohumlamada yapılabilir. Bu da çok verimli ve sağlıklı bir yoldur.
Keçilerde gebelik süresi 147-154 gündür. Ortalama 5 ay diyebiliriz. Gebelere, kaliteli kuru ot, kuru yonca ve kesif yem verilmelidir. Gebe keçiler doğuma yakın sürüden ayrılmalı, sıcak (18-20 derece) ve aydınlık bölmelere konulmalıdır. Doğan oğlağın ağzı, burnu temizlenmeli ve anası tarafından yalanarak kuruması sağlanmalıdır. Yavru zarları 1-2 saat içinde atılır. Son veya eş dediğimiz bu zarlar hemen gömülüp yok edilmelidir. Yeni doğmuş oğlaklara ana sütü yanında 2-3 gün kepek çorbası verilebilir.
OĞLAKLAR
Yeni doğan oğlak normalde 1 saat içinde anasını emmeye başlar. Ememez ise yardım edilmelidir. Oğlaklar 80-90 gün kadar analarını emebilirler. Ancak 3-4 haftalık olunca oğlaklara kaliteli kuru ot, kuru yonca verilmeli, kokla***** tanıması sağlanarak yavaş yavaş yemeye alıştırılmalıdır.
Resim 53: Oğlaklar
Keçilerimizi nasıl besleyeceğiz?
Keçilere günde iki defa yem verilir. Barınak içerisinde de içilebilecek nitelikte temiz su daima hazır bulunmalıdır.
Keçi beslenmesinde kaba yem olarak; kuru ot, kuru yonca, yulaf samanı ve arpa samanı verilebilir. Kesif yem olarak verilecek karışımda ise değişik oranlarda arpa, yulaf, mısır, ayçiçeği veya pamuk tohumu küspesi, vitamin + mineral ve tuz bulunmalıdır.
Keçi beslenmesinde hayvanlara verilecek iki kesif yem reçetesi aşağıda verilmiştir. Bu yemi işletmemizde kolayca hazırlayabiliriz.
1. ÖRNEK
Ham Maddeler Miktar
Arpa kırması 56.0
Ayçiçeği küspesi 15.0
Kepek 25.0
Mermer tozu 2.0
Tuz 0.5
Mineral + Vitamin karması 1.5
TOPLAM 100
2. ÖRNEK
Ham Maddeler Miktar
Arpa kırması 35.0
Mısır 10.0
Yulaf 21.0
Ayçiçeği küspesi 15.0
Kepek 17.0
Tuz 0.5
Mineral + Vitamin karması 1.5
TOPLAM 100
Hangi yemden ne kadar?
Keçinin büyüklüğüne ve yemin çeşidine göre farklı miktarlar kullanılır.
Aşağıdaki çizelgede cinslere göre verilecek yem miktarları gösterilmiştir.
Cinsi
Kuru Ot
(gram)
Saman
(gram)
Kesif Yem (gram)
Oğlak
150
50
50
Çepiç
250
100
150
Anaç keçi
400
200
300
Teke
600
300
400
Otluklar yemliklerin üstüne yapılmalıdır. Böylece dökülen otlar yemliğe düşer, ziyan olmaz. Tabii keçilerin önüne mutlaka kaya tuzu, hatta toprak, duvar yalama, naylon yeme gibi davranışlar ortaya çıkarsa uzman tavsiyesine uygun yalama taşı da konulmalıdır.
Yazın keçiler merada beslenirler. Böylece masraf azalmış olur. Meranın değişik bölgelerinde içilebilecek nitelikte temiz suyun bulunması gerekir. Ayrıca yaz mevsiminde sıcağın yüksek olduğu saatlerde merada hayvanların serinlemesi için sundurma ve gölgeliklerinde bulunması gereklidir. Çünkü, güneş ışınları tiftik kalitesini ve rengini bozmaktadır.
KIRAĞIYA DİKKAT
Özellikle ilkbaharda sabah saatlerinde merada kırağı olur. Kırağılı meraya keçi salınmaz. Keçilerin sağlığını bozar, sindirim sistemi hastalıklarına neden olur. Kırağı kalkmadan keçi meraya bırakılmamalıdır.
Kışın mera ve otlaklar soğuk ve kardan dolayı zayıftır. Ankara keçileri, koyun ve kıl keçileri kadar soğuğa dayanıklı değildir. Dolayısıyla soğukta ağıllarda bakım ve besleme yapmak gerekmektedir.
TİFTİK
Ankara keçilerinin en önemli ürünüdür. Keçiler yılda bir defa kırkılır. Kırkım Nisan – Mayıs aylarında yapılır. Kırkımın gecikmesi tiftik ziyanına, kalitesinin bozulmasına neden olur. Kırkım esnasında yaralanan hayvanların yaralarına tentürdiyot veya yara merhemleri sürülür.
Kırkılan gömleğin parçalanmadan, bütün olarak çıkarılması gerekir. Bir keçiden yılda 1.5–2 kg tiftik alınır. Tabii keçinin büyüklüğüne ve bakımına göre 5 kg’a kadar tiftik verende olmaktadır.
Kırkılan gömlek daha önce koyun kırkımında anlattığımız şekilde hazırlanır. Kırkılan tiftikler; teke, anaç keçi, çepiç tiftiği olarak ayrı ayrı depolanır.
İYİ TİFTİK NASIL OLMALIDIR?
İyi bir tiftik; incelik, uzunluk, kıvrım sayısı ve parlaklık bakımından incelenerek anlaşılır.
İncelik:
Tiftiğin inceliği mikron birimiyle ölçülür. Tiftik telinin ince olması istenir. Tel kalınlaştıkça kalitesi düşer. Hayvanlar yaşlandıkça tiftik telleri kalınlaşır.
Tiftik içinde köpek kılı denilen sert kılların bulunmaması gerekir.
Resim 54: En önemli verim tiftiktir.
Uzunluk:
Tiftiğin uzunluğu santimetre birimiyle ölçülür. Tiftik telinin uzun olması istenir. Kısa telli tiftik dokumaya elverişli değildir. Uzun telden iplik çekimi kolay ve verimli olur.
Kıvrım sayısı:
Lüle lüle görünüşlü tiftiğin kıvrım sayısı önemlidir. Tiftik ne kadar kıvrımlı olursa o kadar ince demektir. Kalınlaştıkça kıvrım sayısı azalır. Çok kıvrımlı tiftikler tercih edilir.
Uzayabilme:
Tiftik teli esnektir. Uzama kabiliyeti vardır. İplik yapma ve dayanıklılık bakımından uzama kabiliyetinin fazla olması istenir.
Parlaklık:
Tiftik mat görünüşlü olmamalıdır. Parlak tiftikler triko üretiminde çok makbuldür.
Randıman:
Kırkılan her tiftik önce tartılır. Sonra yıkanır, temizlenir ve kurutulur. Tiftik randımanı aşağıdaki formülden hesaplanır.
Randıman :
Temiz tiftik ağırlığı(gram)
X 100
Kirli tiftik ağırlığı(gram)
Demek ki; kırkımdan sonra aldığımız gömlek ne kadar temiz olursa, randıman o kadar yüksek oluyor.
TİFTİĞİN KULLANILIŞI
Yurdumuzda yılda 2000 ton kadar tiftik üretiyoruz. Bunun çoğunu ihraç ediyoruz. İhracatı ya ham tiftik, ya da yarı işlenmiş olarak yapıyoruz.
Yarı işlenmiş tiftiğe tops deniyor. Geri kalan tiftikler dokuma sanayiinde, halı, battaniye ve turistik eşya yapımında kullanılıyor.
dokuma sanayiinde tiftik – dokuma-sanayiinde-tiftik
