Çatalburun
Çatalburun
Temel Özellikleri
Munis, sevecen ve itaatkar köpekler. Sahiplerinin sözünden çıkmıyor, efendilikleri ile biliniyorlar. Ama ortak bir dertleri var: Sanki tam ortadan ikiye bölünmüş gibi duran, çirkin mi çirkin burunları. Bu yüzden de onlara “çatalburun” deniyor.
Bu kusurları aynı zamanda en büyük avantajları. Bu sayede sanki iki burunları varmış gibi daha iyi koku alıyorlar, çirkinlikleri onları diğer bütün köpeklerden üstün kılıyor.
Neler Yapar?
Uzun süre sakin kalabilmeleri çatalburunları mükemmel av arkadaşları yapıyor. Ancak hem yerde, hem de havada koku sürebilme yetenekleri, gözlerinden okunan zekalarıyla birleşince çatalburunlar sadece av köpeği değil aynı zamanda ideal narkotik, arama-kurtarma ve polis köpeği (K9) adayları. Durumun farkına varan Emniyet Genel Müdürlüğü, Tarsus’a ekip yollayarak Ankara Gölbaşı’ndaki köpek eğitim tesislerine hemen bu köpeklerden aldı.
Ferma av köpeklerinin geçerliliğinde en önemli faktörlerden biridir. Avın yerini bulup belirleyerek avı ürkütmeden ama avcıyı da haberdar edecek şekilde köpeğin yaptığı harekete denir. Ferma Tarsus çatalburun köpeklerince iki şekilde yapılmaktadır. Erkeklerin %89,18’i donarak ferma yapmakta, %86,48’i ayak kaldırarak ferma yapmaktadır. Hem ayak kaldırarak hemde donarak ferma yapan erkek sayısı %75,67’dir. Dişilerde ferma hareketi ise %88’inde donarak, %80’inde ayak kaldırarak yapılmaktadır. Dişilerin her iki ferma şeklini gösterme oranı ise %68’dir. Hem dişi hem erkek bireylerin tamamı her iki ferma şeklinden birini mutlaka yapmaktadır.
İncelenen çatalburunların genelinde ev halkının dışındaki insanlarla da ve özellikle çocuklarla hemen samimi tavırlar geliştirdikleri gözlemlenmiştir. çocuklarla oynamayı sevmeleri bu ırkın hasta çocuklarla ilgili rehabilitasyon kapsamında kullanılabileceğini göstermektedir. Dişi ve erkeklerin geneline bakıldığında %90’ının üzerinde çocuklarla iyi ilişkiler kurdukları belirlenmiştir.
Kökeni
çatalburun av köpekleri Tarsus ve civar köylerde uzun yıllardır av köpeği olarak besleniyor. Sayılarının bugün itibarıyla 200 kadar olduğu tahmin ediliyor. 20 tanesi Tarsus Belediyesi’nin hayvan barınağında koruma altında. Mersin’de “çatalburun” denilen köpekler yurtdışında ise Turkish Pointer olarak tanınıyor.
Halkımız tarafından yapılan bilinçsiz çiftleştirmeler sonucunda orijinalliğini kaybetmiş olan “Tarsus çatalburun” köpeğinin ırk ıslahı ile ilgili olarak, literatür ve bilimsel kaynak araştırmaları ve gen etütleri yapılmış, İstanbul üniversitesi Veteriner Fakültesi ve Tarsus Belediyesi ile koordineli çalışmalar neticesinde Türkiye’deki orijinale en yakın örnekleri tespit edilip toplanarak bir damızlık kolonisi oluşturulmuştur.
Bu çalışma ile bilinçli ve bilimsel çiftleştirmeler sonucunda orijinal çatalburun ırkı köpek elde etmek hedeflenmiştir. Bir Türk köpeği olan çatalburun ırkı köpeğin dünya bilim çevrelerine tanıtılması, ayrıca Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı çalışmalarıyla dünya köpek ırkları literatürüne “Türk ırkı Tarsuslu çatalburun” köpeği şeklinde bilimsel adıyla kabul ettirilmesi planlanmaktadır.
Ancak çatalburunların resmi anlamda ırk ıslahı yapılmadığı için resmi listelerde adı geçmiyor. çünkü Tarım Bakanlığı köpekleri hálá tip olarak tescil etmedi. Türkiye’ye özgü bu özel hayvanların araştırılması ve tanınması için Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü’nün listesine alınmaları gerekiyor.
çatalburun köpekleri Tarsus ve yakın çevresindeki avcılarımız tarafından kullanılmakta ve yerel bir av köpeği olarak bilinmektedir. Bu köpek ırkı üzerinde herhangi bir bilimsel araştırma yapılmamıştır. Türkiye’de yapılan tek ciddi çalışma, Tarsus Mustafa Kemal Anadolu Lisesi öğrencilerinin hazırladığı iki projedir.
Tarsuslu üç lise öğrencisinin hazırladığı çatalburun Projesi, TUBİTAK Liselerarası Proje Yarışması’nda (2002) birinci oldu. Biyoloji öğretmenleri ümit Remzi Dinçer’in danışmanlığında hazırlanan iki aşamalı projede yarısı dişi 80 köpekle çalışıldı. Köpeklerin boy, kilo, kuyruk, kulak gibi ölçümleri yapıldı, çatalburun ortalamaları çıkarıldı. Tarsus Mustafa Kemal Anadolu Lisesi Biyoloji öğretmeni Dinçer köpeklerin tescil edilmesi için Tarım İl Müdürlüğü’ne sürekli dilekçeler verdiğini ama henüz bir sonuç alamadığını söylüyor.
Tarım Bakanlığı’nın ataletine rağmen çatalburun köpekleriyle ilgili çalışmalar yok değil. Bunlardan bir diğeri de TRT’ye ait. Kurumun internet sitesinin market bölümünde çatalburunlar üzerine bir belgesel CD’si satılıyor.
Belgeselde yıllardır bu köpeklerle yaşamış Tarsuslu avcılar çatalburunları anlatıyor. Köpeklerle ilgili bir başka çalışma da Tarsus’ta faaliyet gösteren Berdan Tarih ve Kültür Vakfı. Vakıf bu özel hayvanlarla ilgili bir kitap hazırlığında.
mersine özgü hayvanların isimleri – mersine-ozgu-hayvanlarin-isimleri
tarsusta beslenen hayvanların ismi – tarsusta-beslenen-hayvanlarin-ismi
