Dominance-Baskınlık
Dominance-Baskınlık:
1.Genel anlamıyla bir şeyin başka bir şeyi kontrol etmesi.
2.Etolojide, aynı türden bir canlının, yaşam alanı, yiyecek, kızışma dönemindeki dişiler, vb. anlamında kaynakları kullanma önceliğiyle ve diğer üyeleri kontrol etmesiyle tanımlanan bir davranış biçimi. Bu davranış biçimi insanda ilişkiyi kontrol etme, yönlendirme, belli bireylerin veya grupların davranışlarını, yaşayışını, kaynaklara erişimini kontrol etme, vb. şeklinde kendini gösterir.
3. Genetikte, bir kalıtsal özelliğin diğerine baskın çıkma eğilimi; bir genin tam fenotipik olarak hem farklı genlilerde hem de eş genlilerde kendini göstermesi. Kahverengi göz geninin, mavi göz genine baskın olması, ya da koyu saç renginin açık saç rengine baskın olması buna bir örnektir.
4.Vücudun bir kısmını (el, ayak, göz, kulak, vb gibi) kullanma tercihi veya eğilim. Sağlak veya solaklık buna örnektir.
5.vücudun anatomik bir yapısının, işleyişi açısından diğer yapılara baskın çıkması, beyin baskınlığı buna bir örnektir.
Bu sözlük karşılığında da görüldüğü gibi dominantın saldırganlıkla bir alakası yok. Köpeklerin gösterdiği saldırganlık tipleri arasında insana karşı gösterdikleri dominant saldırganlık diye de bir şey yoktur. Fakat bazıları köpeğin gösterdiği bazı saldırganlıkları dominant saldırganlık olarak tanımlarlar. Bunların arasında Burce Fogle da vardır. Burce Fogle bir veterinerdir ve köpekler konusunda yazmış olduğu bir çok kitabı vardır. Mesela The Dogs Mind bunlardan biridir ve köpek davranışları ile ilgili yazdığı bir kitaptır. Burce Fogle bu kitabında ve diğer kitaplarında dominant saldırganlığı söyler fakat buna karşılık diğer pek çok uzmanda buna katılmadığını belirtir. Burce Fogle’ın kitapları animal care college tarafından referans verilir ve bana da gönderildi ve çalışmalarımda faydalanıyorum bunun yanında A.C. college de öğrencilere üzerine basa basa bu adamın kitaplarında geçen dominant teorilerin dikkate alınmaması söylenir. Bazı insanlar bu fikre saplanmışlardır. Son zamanlarda geri adımlar atılmaya başlanmış ve yeni yazılan kitaplar ve verilen eğitimlerde bu fikir çürütülmeye başlanmıştır.
Dominant yukarıdaki sözlük anlamında da anlaşılacağı gibi üstünlük kurmaktır. Kurtların sürü davranışını düşünürsek buradaki alfa kurt üstünlük sağlamak için diğer sürü üyelerine saldırır, onlarla kavgaya girişir ve onları yaralarsa sürü nasıl birlikteliğini koruyabilir? Bu olamaz, sürü içerisindeki bu hayvanlar birbirlerine zarar vermezler oysa ki dominant saldırganlık gösterir dedikleri köpekler rot, alman çobanı gibi büyük bir ırksa insana büyük hasar verirler ve hatta ölümüne bile sebep olurlar şimdi bunun kurt sürüsündeki alfanın davranışı ile ne alakası var? Alfa kurtu dominant olacağım diye sürüdeki diğer kurtları boğup öldürüyor mu? Böyle olsa sürü dağılır, ortalık ölü kurtlarla dolardı. Sürünün hayatını idame ettirebilmesi için üyelerinin sağlıklı ve sağlam olması gereklidir ve alfa kurtuda sürüyü zayıflatmak için onları hırpalamaz, yaralamaz.
Dominant saldırganlığı anlamak için köpeklerde saldırganlık nedir? Nasıl farklılıkları vardır bunları bilmek gerekir. Genelde dominant saldırganlık diye tabir edilen saldırganlık türleri köpeklerin obje koruma, alan koruma, yiyecek koruma için gösterdikleri saldırganlıklardır. Obje koruma, alan koruma denilince koruma köpeklerine verilen eğitim ile karıştırılmamalıdır. Mesela koruma köpeğine verilen obje koruma değişiktir. Burada örneğin köpeğin önüne bir çanta konulur ve köpeğe bu çantanın yanına kimseyi yaklaştırmaması öğretilir. Bu öğretilmiş bir davranıştır. Bir köpek doğal olarak obje koruma yapmasa bile ona bu koruma köpeklerinde olduğu gibi öğretilebilir. Fakat yukarıda dediğim obje, alan, yiyecek sahiplenme köpeğin doğal davranışlarıdır ve her köpekte değişik derecelerde kendini gösterir.
Köpeğin bunları kazanıp kazanmaması kritik period içinde ona nasıl davranıldığına, nasıl sosyalleştirildiğine bağlıdır. Bazı köpeklerde hiçbir çaba sarf edilmemesine rağmen köpek bu davranışları sergilemez ve ileride bir sorunla karşılaşılmaz. Fakat bazı köpeklerde özellikle bazı ırklarda bu davranışın ön plana çıkması çok olasıdır ve gerekli önlem alınmazsa, bir çaba gösterilmezse ileride işte milletin dominant agresiv dediği davranışlar önlenemez bir hal alır. Köpeğin bu davranışları onun tabiatında olan ve hayatını idame ettirmesi için gerekli olan davranışlardır. Köpekler insanlarla yaşadığı için gösterdiği bu davranışlar zayıflamıştır fakat yaban hayatındaki hayvanlar için gereklidir. Eğer bir hayvanın yiyecek koruma veya sahiplenme güdüsü olmasa aç kalır, çünkü her gelen onun yiyeceğini elinden alabilir, bir hayvan obje sahiplenme güdüsü olmazsa yavrularını koruyamaz, gene alan sahiplenme güdüsü olmazsa bölgesini ve bu bölge içinde kalan sürü üyelerini ve yavrularını koruyamaz ve ırkının devamını getiremez. Bazı ırklar, genellikle koruma yaptırılan ırklarda obje, alan, yiyecek sahiplenme sık görülür. Bu köpekler alınırken şecere önemlidir, köpeğin geçmiş kuşaklarını bilmek gerekir, böyle bir ırktan rasgele alınan bir köpek ileride bilinçsiz sahiplerin elinde çevreye ve kendilerine zarar verir hale gelirler. Bu tür köpekler amaçları gereği hep koruma işlerinde kullanıldıklarından saldırma ve koruma eğitimi alırlar ve bunları görev olarak yaparlar. Köpeklerin davranışları kalıtımsal olarak yavrularına ve ileriki nesillerine taşınır. Mesela ana baba ve onlarında ana ve babaları hep koruma eğitimi almış ve bu işte kullanılmış bir rot yavrusu alındığında yavruya dikkat edilmelidir. Kritik periyodu içinde gerekli egzersizleri yaptırılmayan bu yavru ileride secersindeki diğer köpeklerin aldığı eğitimle saldırgan davranış gösteren ana ve babasının ve büyük ana ve babalarının davranışlarının bir bölümünü eğitim almadan kontrolsüz olarak gösterecek ve saldırgan bir tutuma girecektir.Zaten bu köpeklerde var olan saldırgan yapı bu yavruda daha da ön plana çıkacaktır. Sonra köpek dominant diye suçlanacaktır. Halbuki gerekli önlem kritik period içinde alınsa bunun önüne geçilebilir. Mesela yavru anneden ayrıldıktan sonra yiyeceğini yerken devamlı sahibinin elleri köpeğin üzerinde tutulursa, yemeğini yerken yemek kabı önünden alınıp içine bir parça köpeğin daha çok seveceği yiyecek konulup tekrar köpeğin önüne konulursa, yemek verilmeden önce boş mama kabı ile köpekle beraber oynanırsa ve bunun gibi egzersizler köpek kritik periyodunu bitirinceye kadar yapılırsa ve ailenin diğer fertleride buna katılırsa köpek yiyecek korumayı bırakacaktır. Fakat bu işlemler köpeğin kritik periodu içinde yapılmaz ise ve köpek yaşı ilerleyip de yiyeceğinin yanına kimseyi yanaştırmamaya başlarsa iş işteden geçmiş olacak ve bu egzersizleri yapmaya çalışan kendini yaralayacak ve belkide köpeği elinden çıkarmak zorunda kalacaktır.
Saldırgan bir köpeğin neden bu davranışları sergilediği köpek iyice izlenerek ve geçmişi hakkında detaylı bilgiye sahip olunarak karar verilir. Bu işi yapacak kişi köpek saldırganlık türlerini, bunlara nelerin sebep olduğunu çok iyi bilmesi gerekir yoksa her saldırgan köpeğe dominant demek hiç birşey ifade etmez.
Sonuç olarak köpeklerin saldırganlık göstermelerine neden olan pek çok sebep ve etken vardır. Bunların arasında hormonal bozukluklar, korku, genetik, acı, sonradan öğrenme bazılarıdır. Köpek ve kurtun bazıları tarafından dominant saldırganlık dediği alfa olma mücadelesindeki kendi ırkına karşı gösterdiği saldırganlık karşıdakini yaralayacak ve hasar verecek biçimde değildir. Fakat köpeğin insana karşı olan saldırganlığı ırkına ve bu ırkın cüssesine göre insan için hayati derecede tehlikeli olabilir. Unutulmaması gereken en önemli şey her köpek potansiyel ısırıcıdır ve köpek sahibini ısırmaz diye bir şey yoktur.Her köpeğin bir ısırma eşiği vardır, bu geçilince o köpek ısırır
