Ekzama

Ekzama
Derinin üst katlarının yangısına genelde ekzema denir. Günümüzde ekzema allerjik bir deri yangısı olarak tarif edilir. Allerjen maddelerin deri üzerine sürekli etkimesi sonucu oluşur. Akut safada deride önce hafif bir kızarıklık oluşur. Daha sonra kabarcıklar oluşur. Bunların patlaması sonucu serum açığa çıkar ve deri yüzeyi ıslak olur. Bu ıslaklığın kurumasıyla kabuklar oluşur. Sonuçta iyileşme görülebilir veya nedenlerin devam etmesi sonucu olay yinelenir. Sekunder bakteriler de işin içine karışırsa akıntı irinli hale gelebilir. Ayrıca kıl dökülmesi gözlenir ve yangısal etkilerden dolayı derideki sinir uçları da uyarılacağından kaşıntı görülür.
Dış parazitler, özellikle pireler hiperallerjik deri reaksiyonlarına ve ekzemaya yol açabilir. Ayrıca tasmanın deriye sürtünmesi de ekzema oluşturabilir. Alkali sabunlarla ve benzer maddelerle kedinin yıkanması (derinin yağını ve koruyucu tabakasını alacağı için) veya deriye uygulanacak diğer maddeler de ekzemaya yol açabilir. Bu saydıklarımız ekzemaya sebep olabilecek dış etkenlerdi. İç etkenler olarak da birçok enfeksiyoz hastalığı, bazı iç hastalıklarını ve beslenme bozukluklarını da ekzemaya yatkınlığı artıran sebepler olarak sayabiliriz.

Belirtiler: Genelde ekzema kaşıntı ile birlikte görülür. Deri sertçe, kepekli, kızarık ve ıslaktır, ara sıra irinleşebilir. Ekzema akut veya kronik olabilir. Kedilerde genelde baş, bilhassa göz ve kulak çevresine, ayaklara, kuyruk köküne, daha nadir olarak göğüs ve karın altına yerleşir. Uzun tüylü kedilerde tüm vücutta görülür.

Hastalığın seyri: Ekzema uygun bir sağaltım ile 1-2 haftada iyileşebilir. Tekrar ortaya çıkma ihtimali sebebe bağlı olarak vardır. Kronik ekzema vakaları tedaviye karşı inatcıdır.

Tanı: Bilinmeyen cinsteki tüm deri değişiklikleri için genel anlamda ekzema tabiri kullanılır. O yüzden tanı için iyi bir muayene yapılmalıdır. Kedinin genel sağlık durumu, bakım ve beslenme şartları, aldığı ilaçlar değerlendirilmeli, pirelenme, mantar, kimyasal etkenler gibi dış etkenler göz önünde bulundurulmalı, laboratuvar muayeneler yapılarak mantar, bakteri, virüs ve kimyasal zehirlenmelerden ayırt edilmelidir.

Tedavi: Tedavi için ilk önce ekzemayı oluşturan nedenlerin ortadan kaldırılması gerekir. İç ve dış parazitlerin tedavisi, beslenmenin düzenlenmesi v.s. gereklidir. Neden tesbitinden sonra uzun tüylü kedilerde tıraş, haricen uygun antiseptik solusyonlar ve diğer gerekli pomadlar vs uygulanır, gerekli durumlarda kortizon preperatları tercih edilebilir. Tedaviden tam sonuç almak için önemli olan ekzemanın sebebini ortaya koymaktır.

Kedilerde Derinin Mantar Enfeksiyonu
Kedilerde en sık rastlanan mantar enfeksiyonu trikofitidir (ringworm) ve etken derinin, tüylerin veya pençelerin yüzeyinde yaşar. Kedide %90 mantar vakasına Microsporum canis denilen trikofiti sebep olur. Bu organizma köpek ve insan gibi birçok türde de enfeksiyon oluşturur.
Nasıl bulaşır?
Mantar enfeksiyonu bulaşıcıdır. Sporlar trikofitinin enfeksiyöz evresidir ve enfeksiyon sırasında M.canis tarafından üretilir. Genelde enfekte olmuş tüylerin civarında kümeler halinde bulunurlar ve ancak mikroskopla görünürler. Enfekte tüyler kedinin etrafına sürekli dökülür. Kediler ya direkt enfekte hayvanla temasa geçme sonucu ya da bulaşmış çevreden enfeksiyon kapabilirler. Sporlar çok dayanıklıdır ve eğer tedavi edilmezse yaklaşık iki yıl canlı kalabilir.
Hastalığı başlatmak için ne kadar spora gerek olduğu bilinmemektedir. Sağlam deri enfeksiyona dirençlidir. Daha önce deri hastalığı olanların veya pirelenme, bitlenme geçirenlerin sporlara maruz kaldığında enfekte olma riski daha fazladır.
Mantar hastalığı genelde genç ve uzun tüylü kedilerde daha sık görülür. Genç kedilerin bağışıklık sistemlerinin tam gelişmemiş olmasının hastalığa yatkınlığı artırdığı düşünülmektedir. Uzun tüylü kedilerde de hayvanın kendini yalaması daha az etkilidir ve derisinin güneş görmesi(mantar etkeni güneş sevmez) daha zor olur.
Mantar enfeksiyonu olan kedilerde görüntü nasıl olur?
Görüntü çok değişken olabilmektedir. Bazı kedilerde çok ciddi lezyonlar olurken bazı kedilerde ise lezyonlar çok hafif hatta belirsizdir. Tipik deri lezyonları genelde ayaklarda, başta ve kulaklarda ayrı ayrı, yuvarlak tüy döküntüleri şeklindedir. Etkilenmiş bölgeyi saran tüyler kırılmış görünür. Etkilenmiş bölge genelde pul puldur ve yangılı görünebilir. Fakat mantar hastalığı genelde kedilerin birçok başka deri hastalığı ile karışabilir. Mesela pire allerjisi, simetrik kellik, felin aknesi gibi. Genelde bütün vakalarda biraz tüy dökülmesi görülür fakat yangının , pullanmanın ve kaşıntının miktarı çok farklı olabilir.

Tanı: Hastalık çok değişken olabildiği için genelde kedinin görüntüsünden bir tanı koymak zor olabilir. Veteriner hekimler teşhis için genelde aşağıdakı testlerden bir ya da birkaçını kullanır.
1-Ultraviyole Wood’un lambası: Karanlık bir odada lamba tüylerin üzerine tutulduğu zaman genelde floresan ışık verir. Bu mantar etkenlerinin salgıladığı bir maddeden kaynaklanıyor olabilir. Ama maalesef her mantar etkeni bu floresan görüntüyü vermeyebilir.
2-Mikroskobik inceleme: Genelde mikroskopta mantar sporlarının görülmesine bağlı teşhis konulur.
3-Mantar kültürü: Genelde en güvenilir yöntemdir. Belli bir miktar kültür alınarak laboratuvarda özel bir kültür ortamında ekim yapılmasıyla sonuç elde edilir. Tek dezavantajı sonucun 10 gün civarında çıkmasıdır.

Tedavi: Genelde çok sağlıklı hayvanlarda birkaç hafta sonra hastalık kendi kendine geçebilse de enfeksiyon insanlar ve diğer hayvanlar açısından da bulaşıcı olabileceği için tedavi gereklidir.
1- İlk önce immun sistemi(bağışıklık sistemini) etkileyerek mantar enfeksiyonunun üremesine neden olan etken ortadan kaldırılmalıdır. Mesela pirelenme.
2-Mantarlı kedi ya tabletle ya da dışardan direkt tüylere uygulanan topikal ilaçlarla tedavi edilir.
Çevrenin ve eşyaların dekontaminasyonu
Bulaşıcı bir hastalık olduğu için mantarlı kedinin bakımı belli bir odada yapılmalı ve çevre sürekli dezenfekte edilmelidir. Çamaşır suyu genelde sert yüzeylerin ve kap kacakların temizliği için uygun olabilir. Süpürge ile vakumlama da uygundur.
Kedim ne zaman iyileşecek?
Genelde deri lezyonları mantar etkeni tamamen elimine olmadan iyileşeceği için tedaviye bir süre daha devam etmek gerekir. Birçok vakada en az 6 hafta tedavi gerekir, bazılarında daha fazla. Evde ne kadar çok kedi varsa problem o kadar uzar.
İnsanlarda mantar enfeksiyonu:
Trikofiti genelde kediden insana geçebilir. Çocuklar daha çok risk altındadır. Hasta hayvanla direkt temas mümkün mertebe azaltılmalı ve çevrenin dekontaminasyonuna önem verilmelidir. İnsanlardaki trikofiti deride yuvarlak, yangılı bölgeler olarak veya kepekli tüy dökülmeleri şeklinde görülür. Kaşıntılı olabilir. Genelde tedaviye iyi cevap verir.

Kedilerde Beyaz Kulakların Güneş Işığına Bağlı Yangısı
(Solar Dermatit):
Özellikle beyaz kedilerin (daha çok beyaz kulaklı ve mavi gözlü kedilerin) yoğun güneş ışınlarına maruz kalması sonucu pikmentsiz kulaklarda görülen kronik bir deri yangısıdır.

Belirtiler: Öncelikle pikmentsiz kulak kenarları pembeleşir. Daha sonra yangı oluşur, kıllar dökülür, sulanma ve kabuklanma görülür, lezyonlar kulağın öteki kısımlarına da yayılır. İlk başlarda pek tepki göstermeyen kedi durum ilerledikce kulaklarını kaşımaya başlar ve bu da daha çok tahrişe sebep olur. Beyaz kedilerde aynı durum alt göz kapağının kenarında da görülebilir. Devamlı tekrarlardan sonra bazan yassı epitel karsinoması denilen bir tür deri kanseri gelişebilir.

Teşhis: Özellikle yoğun güneş ışığına maruz kalan beyaz ve açık renkli kedilerin kulak kenarlarında ortaya çıkan deri değişikliklerinde ‘dermatitis solaristen’ şüphelenilir. Karsinomatoz değişikliklerden şüphelenildiğinde biopsi yapılır. Dış kulak iltihabı v.s.veya erkek kedilerin kavgaları sonucu oluşan yaralanmalarla karıştırılmamalıdır.

Tedavi: Hayvanların güneşten korunması gerekir. Güneş koruyucu kremler ve gerekirse kortizonlu preparatlar kullanılabilir. Çok ilerlemiş vakalarda kulak kepcesinin operasyonla çıkarılması uygun olabilir.

Veteriner Hekim Ayça Tayanç Buz