Sığırların Denetime Alınmaları – Tırnak Bakımı, Burun Halkası Takılması ve Taşınması

Sığırların Denetime Alınmaları – Tırnak Bakımı, Burun Halkası Takılması ve Taşınması

Sığırların muayene edilmeleri, sağıtımları (tedavileri) amacıyla üzerlerinde herhangi bir operasyon yapılması, taşınmaları veya burun halkası takılması vb gibi durumlarda yakalanmaları ve çok iyi bir şekilde denetim altına alınmaları gereklidir. Bu konuda yeterince özen gösterilmediği taktirde uygulamayı yapan kişiler ve hayvanlar için önemli tehlikeler söz konusudur.
Bilindiği gibi sığırlar çok güçlü hayvanlardır. Bu nedenle insan gücüyle denetlenmeleri pek olası değildir. Bu işlemi kolaylaştırmak için bazı tekniklerin ve yardımcı gereçlerin kullanılması gerekir.
8.1. Sığırların Bakım ve Tedavileri İçin Denetime Alınmaları

Bu amaçla en çok kullanılan gereç sağlam bir urgandır. 1.5-2 metre uzunluğundaki bir urganın ucuna halka yapmak ve diğer ucunu bunun içinden geçirmek suretiyle küçük bir kement oluşturulabilir. Kement hayvanın boynuzlarına geçirilerek küçük halkanın hayvanın ortasına gelmesi sağlanır ve ip çekilerek kement sıkıştırılır, ipin serbest ucu hayvanın burnuna bir kez dolanarak kalan kısmı sağlam bir boru, ağaç veya halkaya sarılacak olursa hayvanın baş kısmı güvenli bir şekilde denetim altına alınmış olur. Yetiştiriciler arasında bu uygulamaya BURUN SARIĞI adı verilir. Böyle bir urganın ahırın belli bir yerinde daima hazır bulundurulmasında yarar vardır. Bunu sarığı yapmadan yalnızca boynuzlardan bağlanarak ipin diğer ucunun tercihen hayvanın sırt yüksekliğinde bulunan bir demire veya sağlam bir noktaya sabitleşmesi de olanaklıdır. Bu durumda hayvanın kısa bağlanmasına dikkat edilmelidir.
Sığırları denetim altına almada kullanılan diğer gereçler MUŞET, TENDO PENSİ, TEKNE KORUYUCU DEMİR ve BOĞA SEVK DEMİRİ’dir.
Muşet hayvanın burnuna takılmak suretiyle kullanılır. Sığırların burun kısmı acıya oldukça duyarlıdır. Böylece hayvanların baş kısmını denetim altına almak veya hayvanı çekerek kolayca yürütmek olanaklıdır. Bakıcılar, muşet bulunmadığı zaman bu amaçla baş ve orta parmaklarını muşet gibi kullanırlar. Boğalarda ise muşet yeteri kadar güvenli olmadığı için burun halkası takılır. Boğa sevk edileceği zaman burun halkasına sevk demiri takılarak güvenlik sağlanır.
Tendo pensi özel olarak hazırlanmış küçük bir mengenedir. Sığırın arka dizinin dış-üst kısmına takılarak sıkıştırılır. Tendo pensi yoksa bu kısma bir parça kalın ip iki kat dolanıp bir çomak yardımıyla boğularak da sıkıştırma işlemi yapılabilir. Böylece uygulama yapılan bacakta bulunan sinir sıkıştırıldığı için geçici bir felç durumu sağlanır.
Tekme koruyucu demir bir ana borunun iki tarafına sokulmuş ve uçları kanca gibi kıvrılmış iki yardımcı borudan oluşmuştur. Yardımcı borular kademeli olarak kısaltılıp uzatılabilirler. Böylece hayvanın büyüklüğüne göre ayarlama olanağı vardır. Kancanın bir ucu hayvanın böğrüne diğer ucu kuyruk sokumuna takılarak iyice sıkıştırılır. Böylece hayvanın tekme atması önlenmiş olur.
Tendo pensi veya tekme koruyucu demir genellikle mastit sağıtımı sırasında veya meme bölgesine bir operasyon yapılacağı zaman tekmeden korunmak için kullanılır.
Saldırgan hayvanları bir yerden bir yere götürürken kaçmalarını önlemek için ön ayakları 30-35 cm, aralık olacak şekilde bir urganla bukağılık kısmından bağlanabilir. Hatta bu amaçla köseleden yapılmış özel bağlar da vardır. Buna KÖSTEK denir. Aynı amaca hizmet etmek üzere hayvanın ön ayaklarından birisi yine bukağılık kısmından bağlanarak ipin diğer ucu boynuzlara bağlanır ve hayvanın başı kasılır. Buna da yetiştiriciler arasında BAŞ-AYAK yapmak denir. Son derece etkili ve kullanışlı bir yöntemdir. Sığırların ön ayaklarında tırnak bakımı yapılmak istendiğinde hangi tırnağa uygulama yapılacaksa o ayağın bukağılına ince bir urgan bağlanır ve urganın diğer ucu hayvanın cidagosu üzerinden aşırtılarak diğer taraftan aşağı çekilir. Bu arada hayvanın ön ayağını kaldırılması için biraz yardım edilir. Ayak geriye doğru 90 0 bükülünceye kadar urgan çekilir ve bu durumda sabit tutularak tırnak bakımı kolaylıkla yapılır.
Arka ayakların bakımı için ise 1.5 metre kadar boyunda sağlam bir ağaca 5-6 kat kalın bez sarılır. Bu durumdaki sopa kaldırılması istenen bacağın içinden diğer bacağın ise dışından geçirilerek ve karşılıklı duran iki kişinin yardımı ile yukarı doğru kaldırılır. Hayvan önce debelenir, sonra sakinleşir. Bu durumda tırnağın ucuna gelecek şekilde bir balya sap ayağın altına konacak olursa güvenli bir şekilde tırnak bakımı yapılabilir. Arka ayak diz üzerinden bir urganla bağlanmak ve suretiyle de kaldırılabilir.
Eğer hayvanın 4 ayağına birden bakım uygulanacak ise ve bu işlem uzun sürecek ise yere bol yataklık serilerek hayvan yıkılır. Hayvan yatar durumda iken ayaklarının arasında uzun eksen boyunca 10-12 cm çapında bir direk geçirilerek ayaklar ikişerli olarak bu direğe bağlanır. Hayvanın kalkamaya çalışmaması için bir kişi baş kısmını boynuzlarından yere bastırır, gerekirse bir kişi de sağrı kısmından bastırarak hayvan hareketsiz hale getirilir. Sığırları en kolay ve güvenli biçimde denetim altına almak için TRAVAY adı verilen aperatlar yapılmıştır. Özellikle geniş çaplı damızlıkçı işletmelerde travay bulunması büyük kolaylık ve işgücü tasarrufu sağlamaktadır.
8.2. Tırnak Bakımı ve Kesimi

Ayak ve tırnak bozuklukları sığırlarda önemli ekonomik kayıplara yol açan rahatsızlıklardır. Böyle hayvanlar yürümeye çekindikleri için yeme ve suya yeterince ulaşamazlar. Bunun sonucu olarak süt verimi azalır, gelişme hızı yavaşlar, boğalar aşım yapamazlar, gerekli sağıtım önlemleri alınmazsa duruş ve yürüyüş bozuklukları ortaya çıkar. Daha ileri aşamalarda hayvanın kesilerek elden çıkarılması gerekebilir. Bu nedenle sürünün düzenli olarak elden geçirilmesi ve bu yönden izlenmesi son derece önemlidir. Özellikle yaşlı inekler ve ağır yapılı hayvanlar üzerinde titizlikle durulmalıdır. Ayak hastalıklarının sağıtımı zor ve masraflıdır. Çünkü ayaklar sürekli olarak hijyenik olmayan bir ortamda bulunurlar ve mikroplardan uzak tutulmaları çok güçtür. Hayvancılıkta başarılı yetiştiricilik hayvanları sağıtım değil, onları hasta etmemektir.
Özellikle mera gezinmeyen ve ayağı sürekli olarak idrarla temasta bulunan sığırların tırnakları yumuşaktır ve ayak tabanları aşırı uzamaya meyillidir. Bunun sonucu olarak topuklara ve bukağılığa daha fazla yük binmektedir. Önlem alınmadığı taktirde kalıcı arızalar meydana gelir. Zayıf bukağılık yapısı ve çarpılmış ayaklar sonucu hayvanın verimli ömrü azalır. Bu durum özellikle damızlık sığırlar için önemlidir. Normal durumdaki bir ayak vücudun yükünü dik olarak taşımalıdır. Ayak izinin çevresi düzgün bir yuvarlağı andırmalı, tırnaklar uzun olmamalı ve ökçe derin olmalıdır. Ayak tabanı düz olmalı ve atmamı yere temas etmelidir. Bu tanıma uymayan tırnak yapıları bu amaçla geliştirilmiş özel kesici aletler yardımıyla şekillendirilmesi ve gerekirse son olarak özel törpü ile tesviye edilmelidir.
8.3. Boğalara Burun Halkası Takılması

Boğaların yönetimini kolaylaştırmak amacıyla burun halkası takılır. Halka, boğa olmasına karar verilen erkek danalara 8-10 aylık iken takılırsa daha kolay olur. Bu maçla hayvan çok sağlam bir şekilde denetime alınır ve halka, özel pensesi yardımıyla burun deliklerini ayıran kıkırdak dokuyu delerek uygulanır. Halka tam olarak kapandıktan sonra halka ile birlikte satılan küçük bir güvenlik vidası yerine vidalanır ve vidanın baş kısmı koparılır. Böylece vida gömülü olarak yerinde kalır. Yeni takılan halka ince bir ip yardımıyla hayvanın boynuzlarına kastırılarak bağlanır. Böylece ilk günlerde hayvanın rahat etmesi ve yaranın büyümemesi sağlanmış olur. Uygulamadan hemen sonra ve yara iyileşinceye kadar günde 1-2 kez buruna antiseptik sprey sıkılmasında fayda vardır. Ayrıca ip çözülünceye kadar burun halkasına günde 1-2 kez ekseni etrafında hafifçe döndürülmesinde fayda vardır. Böylece taze yaranın demire kaynaşması önlenmiş olur. Burun halkasına sineklerin olmadığı serin mevsimlerde takılması da uygun olur.
8.4. Sığırların Taşınması

Sığırların nakliye araçları ile taşınması bilgi ve beceri isteyen bir iştir. Öncelikle hayvanların bindirme, yolculuk ve indirme aşamalarındaki davranış biçimlerinin iyi bilinmesi gerekir. Böylece bu davranış biçimlerine uygun önlemler alınabilir. Bilgisizce veya gerekli özen gösterilmeden yapılan nakliyelerde hem taşıma işini yapan kişiler zarar görür, hem de hayvanlar sakatlanır vaya ölürler.
8.4.1. Bindirme </B>

Taşınacak hayvanların tıka basa doyurulmaları doğru değildir. Taşıma uzaklığına bağlı olarak bindirmeden 3-6 saat önce yemlemeye son verilmelidir. Olanak varsa yeşil veya suca zengin yemler ve yoğun yemler yerine kaliteli kuru ot verilmiş olmalıdır. Uygun mesafelerde yapılacak taşımalarda SHIPPING FEVERX’ dan korunmak için uygun antibiyotikler verilmesi yerinde olur.
Kamyona bindirilecek hayvanlar boynuzuna bir urgan bağlanmak veya yular takılmak suretiyle rampanın önüne çekilerek getirilir. Çeken kişinin elinde 40-60 cm uzunluğunda sert bir su hortumu veya odun bulunmasında fayda vardır. Su hortumunu cop gibi kullanarak hayvanın burun köprüsü üzerine hafifçe vurmak onları durdurur ve geçici olarak sakinleştirir. Hayvan yürümek istemediği zaman bir başka işçinin hayvanın kuyruğunu kıvırması fayda sağlar. Bu amaç için yapılmış pille çalışan övendereler de vardır. Rampanın önüne getirilen hayvan aynı şekilde yürütülerek kasaya bindirilir. En uysal hayvanın ilk bindirilmesi, diğerlerini bindirmede kolaylık sağlar. Rampa olmadığı zaman kasa yüksekte kalmış ise hayvanın ön ayaklarından önce birisi sonra diğeri elle kaldırılarak kasaya konur daha sonra başını çekerek ve arkasından iterek bindirme gerçekleştirilir. kasa yeteri kadar yüksek ise sığırlar bağlanmadan da taşınabilir. Kasa kenar yüksekliği yeterli değilse mutlaka bağlanmalıdır. Ancak kasa yüksekliği 100 cm’ den az olan kamyonlarla taşıma yapmak hayvanlar bağlansa bile tehlikelidir. Bağlanma yapılacak ise yular veya urgan kullanmalıdır. Zincirle bağlama çok zorunlu değilse yapılmamalıdır. Çünkü yolculuk sırasında hayvan düşerse kesilmesi, çözülmesi mümkün olmayacağından ölüme neden olabilir. Urganla bağlanan hayvanın başı ile bağlama noktası arasında 10-20 cm, pay bırakılmalıdır. Hayvanlar gidiş yönüne bakacak şekilde bağlanmalıdır. En arka sıraya bağlanacak 1-2 hayvan yanlara bakacak şekilde bağlanabilir.
8.4.2. Taşıma </B>
Taşımada kasa tabanı tahta olan kamyonlar tercih edilmelidir. kasa tabanında hayvan tabanının girebileceği kırık, çatlak tahta olmamalı ve tabana yüklemeden önce bol yataklık, yoksa kum, toprak veya hiçbiri yoksa kuru gübre serilmelidir. Soğuk ve yağışlı havalarda özellikle uzun mesafeler için kasa üzerinde branda çadır olması istenir. Hava soğuk ise terli hayvanların teri soğumadan bindirilmeleri ve yola çıkarılmaları çok yanlıştır. Yaz aylarda ise kenarlarından havalandırılabilen burada çadır çekilmesi yüksek sıcaklığın olumsuz etkilerini giderir. Ancak 100 km’ ye kadar olan taşımalarda gerek yoktur. Uygun havalarda kısa mesafeler için kasada bir de bakıcının bulunması yararlı olmaktadır.
Şehirlerarası taşımalarda araçta MENŞE ŞEHADETNAMESİ denilen bir bölgenin bulunması gereklidir. Bu belge il veya ilçe veterinerliğinden alınır ve taşınan hayvanlarda buluşıcı hastalık bulunmadığını gösterir. Yükleme yapılan yerde resmi veteriner yoksa ilk merkezden alınabilir. Bu merkez gelinceye kadar ilgili muhtardan bir belge alınmasında yarar vardır.
Kamyon yola çıktığında yavaş gidilmeli, ani frenden kaçınılmalı ve virajlara sert girilmemledir. Hayvanlar ilk 10-15 km’ de yolculuğa uyum sağlarlar. Bu mesafeler içinde birkaç kez durularak kontrol yapılmalıdır. Bir problem çıkmamış ise daha sonraları iki saat aralıklarla durmak yeterlidir. Uzun süreli taşımalarda hayvanları bağlı olarak tutmak doğru değildir. Böyle hallerde hava durumuna göre hayvanları 6-10 saat aralıklarla sulamak ve yemlemek gerekir. Yem olarak yalnızca kaliteli kuru ot kullanılmalıdır.
Taşıma sırasında kamyonda keskin bir bıçak, bolca urgan ve ecza malzemesi mutlaka bulundurulmalıdır.
8.4.3. İndirme </B>

Sığırlar taşıma aracından yine bir rampa yardımı ile indirilirse iyi olur. Ancak rampa yoksa tercihen yumuşak bir zemine doğrudan doğruya kasadan da atlatılabilirler. İndirme, bindirmeye göre çok daha kolaydır. Eğer rampa ve devamında bir kulvar varsa hiç bağlanmadan güdülerek de ahıra götürülebilirler. Aynı olay bindirme için de geçerlidir.
Özellikle uzun mesafelerden gelmiş hayvanlara genel durumları düzelinceye kadar (3-7 gün) yalnızca % 50 saman + % 50 kepek karışımı verilmelidir. Daha sonra hayvanlar yavaş yavaş işletmede uygulanan yemlemeye alıştırılırlar. Bu süre de yaklaşık bir haftadır.
büyükbaş travay çeşitleri – buyukbas-travay-cesitleri

travay hayvanlarda tırnak bakımı – travay-hayvanlarda-tirnak-bakimi