Hayvanlar

Tavşanlarda Sindirim Sistemi ve Koprofaji

SİNDİRİM SİSTEMİ VE KOPROFAJİ:

Tavşanlar tek mideli otçul memelilerdir. Sindirim sisteminin % 34’ünü mide, % 11’ini ince barsaklar, % 49’unu sekum ve % 6’sını kolon oluşturur. Özefagus kısadır, mide nisbeten büyüktür, midede 60-80 g içerik depolanabilir. İnce barsaklar yaklaşık 3 m uzunluğunda ve 1 cm çapındadır. Mikroorganizma populasyonuna sahip sekum yaklaşık 40-45 cm uzunlukta ve 3-4 cm çapındadır ve 100-120 g içerik depolanır. Sekum ince barsaklar ile kolonun birleştiği yerden ayrılan kör bir kesedir. Sekumdan sonra yaklaşık 1.5 m uzunluktaki kolon gelir.

Tavşanlar az miktarlarda fakat sık sık yerler. Alınan yemler hızla mideye gelir, bu asidik ortamda bir miktar (3-6 saat) sindirildikten sonra mide içeriği kısa aralıklarla ince barsaklara ve sekuma gönderilir. İçerik ince barsaklara geldiğinde safra ile sulandırılır, daha sonra pankreas sıvısı karışır. Safra, safra tuzları ve organik maddeler içerir fakat enzim içermez, sindirime katalitik olarak yardım eder. Pankreas sıvısı önemli miktarda tripsin, kemotripsin, amilaz, lipaz gibi sindirim enzimlerini içerir. Sekumda mikrobiyel sindirim meydana gelir.

Sindirim kanalının alt kısımlarında yemler partikül büyüklüklerine göre ayrılır, lignoselüloz tipte olan büyük partiküller hızla kolonu geçerek sert dışkı olarak anüsten çıkarılır. Bu dışkı yaklaşık % 40 su içerir. Küçük partiküller ise antiperistaltik etki ile sekuma gelir, fermentasyona uğradıktan sonra sekum içeriği kolona gelir, burada bazı biyokimyasal değişikliklere uğrar, kolon duvarından yumuşak dışkının etrafını saran bir mukus salgılanır. Yumuşak dışkı belli aralıklarla çıkarılır ve bu dışkıyı tavşan direkt olarak anüsten emerek alır ve çiğnemeden yutar. Yumuşak dışkı yerden de alınabilir. Üzüm salkımına benzemektedir, etrafı mukus tabakası ile çevrilmiştir ve yaklaşık % 70 su içerir. Protein, özellikle B grubu vitaminleri ve mineral bakımından zengindir. Toplam dışkı kuru maddesinin % 10-50’sini yumuşak dışkı oluşturur, yani günde 20-50 g yumuşak dışkı çıkarılmaktadır.

Dışkı aynen yem gibi sindirim olaylarına maruz kalır. Tüketilen yemlerin bazı kısımları 1-2 hatta 3-4 kere yeniden alınıp tekrar atıldığı için tavşanlarda sindirim olayı 18-30 saat ortalama 20 saatte sonlanır. Koprofaji (sekotrofi) yem yedikten 8-12 saat sonra başlamaktadır. Bu durum tavşan yavruları ana sütüne ilaveten katı yem yemeye başladıklarında yaklaşık 3 haftalık yaşta başlayan fizyolojik bir durumdur. Sekotrofi böbreküstü bezlerinin çıkarılması ile ortadan kaldırılabilir, kortizon enjeksiyonu ile tekrar başlatılabilir.

Tablo 2. Yumuşak ve sert dışkının bileşimi